2024-10-02
Caner Yeşiloğlu - Lut Tamam - Mehmet Emin Demirkol - Ali Meriç Kurt
Psikopatolojileri Üstbilişsel Süreçler Perspektifinden Anlamak
Üstbiliş, bireyin bilişsel süreçlerini fark etme, bu süreçlere dayalı stratejiler geliştirme ve stratejileri duruma uygun
şekilde düzenleme becerisini ifade eder. Flavell’in modeline göre üstbiliş, öğrenme ve düşünme süreçlerinin
izlenmesini, değerlendirilmesini ve gerektiğinde düzenlenmesini sağlar. Üstbilişsel bilgi, bildirimsel, prosedürel
ve koşullu bilgi olarak sınıflandırılır. Bu bilgi türleri, bireyin düşüncelerine yönelik farkındalık düzeyini artırır ve
öğrenme süreçlerini daha etkin hale getirir. Üstbilişsel inançlar, bireyin düşüncelerine atfettiği değeri ifade eder
ve olumlu veya olumsuz olabilir. Olumlu üstbilişsel inançlar, endişe veya ruminasyon gibi süreçlerin yararlı
sonuçlar doğurabileceği inancını içerirken, olumsuz üstbilişsel inançlar bu süreçlerin kontrol edilememesi
durumunda zarar verebileceği korkusunu taşır. Psikopatolojilerde, olumsuz üstbilişsel inançların yaygın olduğu ve
bireylerin işlevsiz düşünce kalıpları geliştirdiği gözlemlenmektedir. Psikopatolojilerle ilişkili olarak, üstbilişsel
işlevlerdeki bozuklukların bilişsel süreçleri olumsuz etkileyerek anksiyete bozuklukları, depresyon, obsesif
kompulsif bozukluk, travma sonrası stres bozukluğu, yeme bozuklukları gibi ruhsal bozuklukların gelişiminde
önemli rol oynadığı görülmüştür. Meta bilişsel kontrolün yetersizliği kişinin işlevsiz düşünce şemaları kurmasına
ve uyumsuz başa çıkma becerileri geliştirmesine neden olabilmektedir. Bu süreçlerin olumsuz sonuçları zihinsel
bozuklukların kötü gidişine neden olabilir. Bu derleme, üstbilişin temel kavramlarını ve ruhsal bozukluklarla
ilişkisini ele alarak, üstbilişsel süreçlerin duygusal düzenleme ve bilişsel değerlendirme üzerindeki etkilerini
vurgulamaktadır. Üstbilişin incelenmesi, psikopatolojilerin bilişsel temellerini anlamaya önemli katkılar
sunmaktadır.